Deprem de Engelliler,Yaşlılar ve yakınları için strateji

Bilimsel veriler doğrultusunda önceden tedbir alıp can ve mal kaybını önlemek mümkün olduğuna göre devleti ve belediyeleri yönetenlerin harekete geçmesi için daha kaç depremin geçmesi, daha kaç insanın ölmesi gerekiyor. Türkiye’nin en acil önceliği deprem konusunda binaların sağlamlaştırılması, gerekli tüm tedbirlerin alınması ve bu konuda toplumun her kesiminin eğitilmesidir. Bu gerçeği görmezden gelip devletin kaynaklarını farklı rant yatırımlarında kullanmak isteyenleri bir kez daha düşünmeye davet ediyorum.

Deprem gerçeğimizi bilip riskleri azaltmak için hazırlıklar yapmadan beklemek hem devleti yönetenlerin hemde yerel yönetimlerin halkına ihanetidir. Bu konuda talepte bulunmayan vatandaşlarda depremde hayatını, yakınlarının hayatını ve mallarını kaybetmeye mahkümdür.

Depremlerde özel gereksinimli bireylerin ve yakınlarının da mutlaka derhal eğitilmesi gerekmektedir. Özel gereksinimli bireyler ayrı, yakınları ve çevresinde özel gereksinimli bireyler bulunanlar ayrıca eğitilmelidirler. Bu eğitimleri afet öncesi stratejik plan çerçevesinde, deprem öncesi hazırlıklar, deprem anı ve deprem sonrası olarak tanımlıyoruz. Bu konuda eğitim verdiğimiz belediyelerde çok olumlu sonuçlarda aldık.

Birkaç ay evvel İstanbul da hissedilen deprem anında 42 işitme engelli, 3 ortopedik engelli bireyle toplantı halindeydik. Sakin kalmalarını ve toplantı masalarının yanında çök+kapan+tutun pozisyonunda durmalarını işaret dili tercümanı aracılığıyla anlatmaya çalıştım. Maalesef hepsi balkonlara yada merdivenlere koştular. Bu konuda bilgi sahibi olmadıklarını deneyimledim.

Deprem ve acil bir durumda engelli bireylerin özel gereksinimlerinin belirlenmesi de zor olur, dolayısıyla da kişiye uygunsuz yardım sunulur. Deprem anında engelli bireye yardım etmek onun ihtiyaçlarına uygun özel yöntem ve hazırlıklar gerektirir. Bir afet durumunda, özel gereksinimli bireyler diğer bireylerden daha fazla zorlukla karşı karşıya kalırlar.

Özel gereksinimli bireyler için doğal afet kapsamı deprem, kar yağışı, karın yerde kalması, yoğun yağmur ve şiddetli rüzgarda afet durumudur. Çünkü bu durumlarda dahi evlerinden çıkamıyorlar. Afetlerde riske açık gruplarda bulunan kişiler;

• Engelliler,
• Yaşlılar,
• Hastalar,
• Bebekli aileler,
• Evde hayvan besleyen aileler,
• Yalnız yaşayanlar dikkate alınmalıdır.

• Nüfusun %4 ni oluşturan 75 yaşın üstündeki 4 milyon civarında yaşlı ve gelecekte de yaşlanacaklar,
• Nüfusun %12.30 nu oluşturan 10 milyon çeşitli sınıflarda engelli, aileleri ile 30 milyon kişi ve gelecekte engelli olacaklar ve aileleri,
• Her yıl doğan 1 milyon 300 bin bebek ve ailesi,

Afetler karşısında özel gereksinimli tüm risk grupları söz konusu olduğunda, önceden konut ve iş yerlerinde tespitleri yapılıp veri bankası oluşturulursa çok daha iyi sonuçlar alınacaktır. Afet öncesi katılımcı planlama sürecinde üzerinde düşünülmesi gereken bazı noktalara örnek vermek gerekirse:

Ekipler ve sorumlular tatbikatlar yaparlarsa, kişilerin afetlere daha hazır olmaları sağlanabilir. Böylece, hem kendilerini afet esnasında daha iyi korur ve tehlikeden mümkün olduğunca uzak kalırlar, hem de ihtiyaçlarını afet öncesinde daha iyi anlatma şansları olduğundan, bu şekilde afet sonrası da ekiplerin daha etkin çalışmaları sağlanabilir.

Can kurtarma ekipleri ve çalışanlar zihinsel engelliler, işitme engelliler, Görme engelliler ve ortopedik engellilerle iletişim kurmaya hazır olmalıdırlar. İşaret dili bilmek gerekmektedir.

Toplanma alanlarının ulaşılabilirliği ve erişilebilirliği kontrol edilmeli herkes için ulaşılabilir toplanma alanları oluşturulmalıdır.

Afet öncesinde özel gereksinimli bireyler en çok zaman geçirdikleri yerde bir çanta içinde aşağıdaki yazılanları bulundurabilirler.

1. Su
2. Toz Maskesi
3. Düdük
4. Cep telefonu
5. Birçok paket bebe bisküvisi
6. Acil sağlık çantası
7. Fener
8. Sık kullandığı ilaçlar
9. Sağlık Bilgilerinin yer aldığı acil sağlık kartı.

Deprem öncesi
Afet anında hayati önem taşıyan malzemelerden oluşan bir afet çantası hazırlanmalı ve Özel gereksinimli bireylerin en çok bulunduğu yerde saklanmalıdır. Bu çantada ilave olarak olması gerekenler şunlardır:
* Özel gereksinimli bireyin durumuna göre fener, özellikle işitme engelliler için düdük, ilkyardım malzemeleri, ortopedik engelliler için eldiven, engelli arabası için yedek lastik, özel mama vb. ile beslenenler için yedek gıda, zorunlu ilaçlar (örneğin; diyabetikler için ensülin)
* Özel gereksinimli bireyin durumuna ilişkin bilgilerin yer aldığı tüm temel dokümanların fotokopileri (bu kapsamda varsa kullanılan ilaçlar ve gereçler ile ilgili bilgiler)
* Destek ağındaki kişilerin ve var ise doktorunun iletişim bilgileri
* Başkalarının Özel gereksinimli bireye yardım edebilmesi için engelli kişinin ilaç ve cihaz ya da gereç kullanıyor ise bunların nasıl kullanıldığını açıklayan yazılı bir belge ve gerekli görülüyor ise bunları temin edilebileceği yerlerin iletişim bilgileri.

Özel gereksinimli bireylerin, afete hazırlık çalışmaları kapsamında mutlaka kendi yakın çevresindeki tanıdıkları ile bir ağ oluşturmalıdır. Çünkü afetin şiddetine ve yol açtığı zararlara bağlı olarak engellinin bulunduğu yerden tek başına çıkması olanaklı olmayabilir. İşitme engelli bireyin varlığını başkalarına duyurabilmesinde, görme engellinin öğrendiği ve her zaman kullandığı yer ve yollardaki değişiklikleri fark etmesinde ek desteğe gereksinimi olabilir. Yatarak hayatını sürdüren bireyin tahliyesi için önceden bilgili ve hazırlıklı olmak gerekebilir.

Deprem anı
* Kendilerini koruyabilecek konumda olanlar, herkesin yaptığı şekilde sarsıntının başlamasıyla birlikte hedef küçültmeli ve ÇÖK + KAPAN + TUTUN davranışını yapmalıdırlar.
* Tekerlekli sandalyedeki engelliler kendini sandalyeden yere atmamalı. Tekerlek frenini devreye sokmalı ve başını korumalı. Gece yatarken protez, vb. cihazlarını yakınında ve kolay ulaşabileceği yerde bulundurmalıdır.
* Kendilerini koruyamayacak durumda olan zihinsel engellilerin deprem anında etraflarındakilerin yardımına ihtiyaçı vardır. Zihinsel engelliler için üzerilerinde taşıdıkları, kimlik ve iletişim bilgilerini içeren künye yardım sürecini kısaltır.
* Görme engelli, bilmediği bir ortamda ve yanında da bir refakatçisinin olmadığı bir durumda depreme yakalanması halinde çevresindekilerden yardım istemelidir. Çevresinde hemen yardım alabileceği kimse yoksa sesleri dinleyerek kendisine zarar verebilecek tehlikelerden korunmaya çalışmalıdır.
* İşitme engellilerin afet anında varlığını başkalarına duyurabilmek için gerektiğinde kullanılmak üzere düdük, vb. bir aletin üzerlerinde veya yakınlarında bir yerde bulunması yararlıdır.

Deprem sonrası
* Özel gereksinimli bireylerin deprem sarsıntısı bittikten sonra ilkyardım, yangın söndürme ve tahliyede yardıma ihtiyacı olabilir. Onların içinde bulundukları yapıdan tahliye olmaları veya kendileri içinde bulundukları yapıyı terk edemiyorlarsa diğer kişilerin yardımıyla tahliye edilmeleri gerekir. Özel gereksinimli bireyler için tahliye planları yapılırken, deprem anında içinde bulunulan mekânın ve bireyin özellikleri göz önüne alınmalı ve plan destek ağındaki kişilerle birlikte yapılmalıdır.
* Durumu veya yaşı her ne olursa olsun Özel gereksinimli bireylerin veya tipik kişilerin afet anında paniğe kapılmaması gerekir. Bu da ancak tatbikatlar ile başarılabilir. Ülkemizde maalesef afet tatbikatlarında da Özel gereksinimli bireyler veya tipik bireyler olsun halk yer alamamaktadır…

2004 ve 2005 yılında çıkarılan 5216 ve 5393 sayılı Belediyeler Kanunu ile 5378 sayılı Engelliler Kanunu’nda engellilerin, engelli hale gelmiş yaşlıların, onlara bakan kişilerin ve ailelerinin hayatın her alanına eşit katılabilmeleri için engelsiz erişilebilir ulaşılabilir mimari çevre düzenlemeleri başta olmak üzere belediyelere ve kurumlara zorunlu görevler verilmiştir.

Adem Kuyumcu

Engelli bireylerle Doğru iletişim Danışmanı

Engelsiz, herkes için erişilebilir kentler ve Engelsiz turizm uygulamaları danışmanı